موضوع بحث انسان پرورى، تربيت خليفة الله است؛ حرمتى كه قرآن براى انسان قائل شد اين بود كه فرمود مى خواهم خلیفه تعيين كنم و نفرمود مى خواهم خليف تعيين كنم. به گزارش خبرگزارى حوزه، حضرت آية الله جوادى آملى در ديدار مدير و اعضاى هيئت علمى مركز تحقيقات زن وخانواده وابسته به مركز مديريت حوزه هاى علميه خواهران، با بيان مطلب فوق، مقام انسان پرورى را بسيار مهم و ارزنده دانستند و ادامه دادند: اين كه خداوند فرمود مى خواهم خليفه تعيين كنم و نفرمود مى خواهم خليف تعيين كنم هاء در كلمه خليفه مربوط به تانيث نيست، بلكه هاء مبالغه است،مانند علامه؛ يعنى اين انسان بايد خيلى جانشين باشد، البته انبيا و اوليا قله خلافت را دارند و سايرانسا نها ساير مراحل خلافت را كسب مى كنند. حضرت آية الله جوادى آملى تأكيد كردند: درانسان پرورى، طرح و برنامه در درجه اول اهميت است و بعد اجرائيات. معظم له با اشاره به اين كه نيمى از جامعه را بانوان تشكيل مى دهند، افزودند: مردان جامعه همان احتياجاتى را دارند كه زنان دارند و به منظور پرهيز از اختلاط، بايد خانم ها اداره امور مربوط به خود را به دست گيرند و تمام نيازهاى مربوط به زن ها را خود زن ها انجام دهند. ايشان با بيان اين كه خانم ها بايد مطالبات خود را بفهمند، اظهار داشتند: زنان بايد اين واجب مطلق را كه مقدمات آن تحصيلى است، به دست آورند و اين مطالبه جامعه زنان رسميت دهند.

مفسر عالى قدر قرآن كريم، خاطرنشان كردند: مادر شدن مسئوليتى بر عهده زنان است و دولت بايد در اين كمك كند. معظم له گفتند: آباد كردن زمين به داشتن فرزند صالح و سالم است، اين مطالبه خدا از ماست كه راه آن نيز براى ما مشخص است. ايشان با اشاره به مسئوليت مهم خانواده ها و دولت در تكثير نسل صالح و سالم، اظهار داشتند: اگر دولت در تكثير نسل مسئول است، بايد تمام جوانب آن را در نظر بگيرد. اين مرجع تقليد با اشاره به وعده قرآن به حضرت  نوح علیه السلام يادآور شدند: قرآن می فرمايد، اگر راه راست را ، پيش گرفتيد و به بيراهه نرفتيد، خداوند شما را با اولاد يارى میكند؛ البته طريقه استفاده از اين مدد استغفار است.

حضرت آية الله جوادى آملى با بيان اين كه ايجاد سكينه و آرامش روحى جامعه بر عهده زنان است، ادامه دادند: اگر زن نتواند آرامش جامعه را تأمين كند، رسالت الهى خود را انجام نداده است. اين مرجع تقليد با اشاره به حديثى از حضرت زهرا  سلام الله علیها كه فرمود هاند: زينت زن در ديد ه نشدن او  از سوى مرد نامحرم است، گفتند: معناى اين سخن آن نيست كه زن از منافع جامعه محروم شود، بلكه آن است كه همه كارهاى خود را به وسيله خود انجام دهد. حضرت آية الله جوادى آملى در بخش ديگرى از سخنان خود با تأكيد بر عمران و آبادانى سرزمين، به فرار مغزها از كشور به دليل برخى كمبودها اشاره كردند و گفتند: اگر در كارهاى اجتماعى كه واجب كفايى است كوتاهى كنيم، همه در روز قيامت مسئوليم.

آیت‌الله تهرانی با اشاره به راویتی از پیامبر(ص) که ماه رجب را ماه استغفار امّت خود خوانده است، بر ریزش رحمت الهی بر برندگان در این ماه تأکید کرد.

به گزارش عصر امروز  گزیده‌ای از سخنان این استاد اخلاق به مناسبت فرا رسیدن ماه نورانی رجب در پی می‌آید:

روی عَنِ الباقِرِ (عَلَیهِ السَّلامُ) قال: لجابر الجُعفی، یا جابرَ: «مَن هذَا الَّذی سَأَلَ اللَه تَبارَکَ وَ تَعالی فَلَم یُعطِهِ أَو تَوَکَّلَ عَلَیهِ فَلَم یَکفِهِ أَو وَثِقَ بِهِ فَلَم یُنجِهِ» [بحارالانوار، جلد۶۸، صفحه ۱۳۸]

ای جابر! چه کسی از خداوند تبارک و تعالی درخواستی کرده و خداوند درخواست و خواهش او را نپذیرفته و به او عطا نکرده است؟ یا اینکه چه کسی به خداوند توکّل و تکیه کرده و خداوند او را کفایت ننموده است؟

شرح

از حضرت باقر (علیه‏السلام) روایت شده است که حضرت به جابر جُعفی فرمودند: ای جابِر! چه کسی است که از خداوند در خواست کند و خداوند به او عطا نکند؟!

حضرت می خواهند بفرمایند که چنین چیزی نشدنی است؛ «مَن هذَا الَّذی سَأَلَ اللَه تَبارَکَ وَ تَعالی فَلَم یُعطِهِ»، به تعبیر ما یعنی کسی را به من نشان بده که از خدا در خواست کرده و خدا به او عطا نکرده باشد؟!

«وَ مَن یَتَوَکَّلَ عَلَیهِ فَلَم یَکفِهِ»، نشانم بده ببینم! کیست که کارش را به خدا واگذار کند و خداوند او را کفایت نکرده و کارش را انجام ندهد؟!

«وَ مَن وَثِقَ بِهِ فَلَم یُنجِهِ» نشانم بده ببینم! کیست که اعتماد به خدا کند و تکیه گاهش خدا باشد، امّا خدا او را نجات ندهد و از گرفتاری رهایی نبخشد؟!

در اینجا سه سؤال پشت سر هم مطرح شده است؛ اگر کسی واقعاً از خداوند درخواست کند و غیر او را کارساز نداند، خدا هم عطا می‏کند، هم کفایت می‏کند و هم او را نجات می بخشد؛ در این شکّی نیست!

بله! در هر زمانی این طور است؛ امّا در برخی ظرف‏های زمانی اجابت تسریع می‌شود؛ برخی مکان‏ها هم همین طور هستند، مثلاً در مشاهد مشرّفه، مساجد و… زمان‏ها نیز مانند مکان‏ها، در سرعت اجابت مدخلیّت دارند.

یکی از زمان‌هایی که در بین سال به این مطلب اختصاص دارد، «ماه رجب» است. در روایتی از پیغمبراکرم است که حضرت فرمودند: خداوند، فرشته‏ ای را در آسمان هفتم قرار داده است که: «یُقالُ لَهُ الدّاعی»، اسمش «جارچی» است. «داعی» به معنای جارچی، یعنی کسی که کارش جار زدن است.

ادامه »

يا مَنْ اَرْجُوهُ لِكُلِّ خَيْر

اى کسی كه براى هر خيرى به او اميد دارم

وَ آمَنُ سَخَطَهُ ِعنْدَ كُلِّ شَرٍّ

و از خشمش در هر شرى ايمنى جويم

يا مَنْ يُعْطِى الْكَثيرَ بِالْقَليلِ

ای کسی که عطا میکند بسیار در برابر اندک

يا مَنْ يُعْطى مَنْ سَئَلَهُ

اى کسی كه عطا میكند به هركه از او خواهد

يا مَنْ يُعْطى مَنْ لَمْ يَسْئَلْهُ وَمَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً

ای کسی كه عطا میکند به كسى كه از او نخواهد و نه او را بشناسد از روى نعمت بخشى و مهرورزى

اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِيّاكَ جَميعَ خَيْرِ الدُّنْيا وَجَميعَ خَيْرِ الاْخِرَةِ

عطا كن به من بخاطر درخواستى كه از تو كردم همه خوبى دنيا و همه خوبى و خير آخرت را

وَاصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِيّاكَ جَميعَ شَرِّ الدُّنْيا وَشَرِّ الاْخِرَةِ

و بگردان از من بخاطر درخواستى كه از تو كردم همه شر دنيا و شر آخرت را

فَاِنَّهُ غَيْرُ مَنْقُوصٍ ما اَعْطَيْتَ وَ زِدْنی مِنْ فَضْلِكَ يا كَريمُ

زيرا آنچه تو دهى چيزى كم ندارد (يا كم نيايد) بيفزا بر من از فضلت اى بزرگوار

يا ذَاالْجَلالِ وَالاْكْرامِ يا ذَاالنَّعْماَّءِ وَالْجُودِ

اى صاحب جلالت و بزرگوارى اى صاحب نعمت و جود

يا ذَاالْمَنِّ وَالطَّوْلِ حَرِّمْ شَيْبَتى عَلَى النّار.

اى صاحب بخشش و عطا، حرام كن محاسنم را بر آتش دوزخ

فضیلت ماه رجب

این ماه همانند ماه شعبان و ماه رمضان از ماه های بسیار با شرافت و با فضیلت است که در روایات اسلامی بر آن تأکید و توصیه شده به طوری که ماه رجب شهر اللّه الأصب یعنی ماه (سرای خداوند) نامیده شده که رحمت خدا در آن بر بندگان سرازیر است پس شایسته است انسانهای با ایمان بسیار استغفار و توبه نمایند و به این ماه نیز «واصل»،(بی سر و صدا) گفته شده زیرا در آن از جنگ با مخالفان و مشرکان نهی شده است.
در حدیث است که حضرت نوح(ع) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می شود و نیز طبق سخن حضرت صادق(ع) خواندن زیارت امام حسین(ع) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.
پیامبر(ص) فرمودند: رجب برای امّت من ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده ای مهربان است. امام صادق(ع) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد(ص) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است.
از ثوبان غلام پیامبر(ص) نقل شده که گفت: ما جمعی در خدمت پیامبر(ص) بجایی می رفتیم عبورمان به گورستانی افتاد، حضرت اندکی در میان قبرها بایستاد و سپس به راه افتاد. من عرض کردم توقف شما در قبرستان به چه خاطر بود؟ حضرت سخت گریه کرد و ما نیز محزون و گریه کردیم، سپس فرمود: ای ثوبان اینان در قبرهایشان معذّبند آنچنان که من ناله آنها را شنیدم و دلم به حالشان به رحم آمد و از خدا خواستم عذابشان را تخفیف دهد و خداوند اجابت فرمود و اگر اینها در ماه رجب روزه گرفته بودند، در قبرهایشان عذاب نمی شدند. عرض کردم: یا رسول اللّه روزه و عبادت در ماه رجب از عذاب قبر ایمنی می دهد؟ فرمود: آری سوگند به آنکه مرا به حق فرستاد هر مرد و زن مسلمانی که یک روز از رجب را روزه بدارد و یک شب آن را به عبادت برخیزد و جز رضای خدا نظری نداشته باشد عبادت هزار سال در نامه عملش ثبت گردد که روزهایش را روزه و شبهایش را به عبادت گذرانده باشد و…
از امام صادق(ع) آمده که هر کس در روز اول رجب امام حسین(ع) را زیارت کند حتما آمرزیده گردد. بزنطی گوید: از حضرت رضا(ع) پرسیدم: شما در چه ماهی امام حسین(ع) را زیارت می کنید؟ فرمود: در نیمه رجب و نیمه شعبان. از ابان بن تغلب معنی «العجب ثم العجب بین الجمادی و الرجب» را پرسیدند گفت: ملاقات زنده هاست «در زمان رجعت» با مردگان.
در حدیث آمده که پیامبر اسلام(ص) فرمودند: رجب ماه خداست کسی که یک روز از این ماه را روزه بگیرد موجب خشنودی خدا گردد و غضب الهی از او دور شود و دری از درهای جهنّم به روی او بسته شود و نیز فرمود: رجب نام جویی است در بهشت از عسل شیرین تر و از برف سفیدتر هر که در این ماه یک روز، روزه بگیرد از آن جوی به او آب دهند.
شیخ صدوق از سالم روایت کرده که می گفت: در اواخر ماه رجب حضور امام صادق(ع) رسیدم به من فرمود: آیا روزه ماه رجب را گرفته ای؟ گفتم: نه! حضرت فرمود: واللّه ای سالم آن قدر ثواب از تو فوت شده است که اندازه آن را به غیر خدا کسی نمی داند زیرا این ماهی است که خدای متعال بر ماههای دیگر فضیلت و برتری داده و حرمتش را بزرگ شمرده، روزه را در آن گرامی داشته سپس فرمود: ای سالم هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد در امنیّت و آسایش خواهد بود از شدت سکرات مرگ و وحشت بعد از مرگ و نیز از عذاب قبر و هر کس دو روز آخر این ماه را روزه بدارد از صراط به آسانی می گذرد و از ترس و هراس قیامت و شدت آن نهراسد و از جهنم برائت جوید و سپس حضرت فرمود: هر کس نتواند روزه بگیرد چندبار سبحان اللّه بگوید.
به هر حال اعمال و دعاهای زیادی در ماه رجب سفارش و توصیه شده که برای امور دنیایی و رهایی از مشکلات آخرتی انسان مفید است.

ادامه »

جبرئیل است که باز آمده از جانب معبود سوی ختم رسل احمد محمود، ولی خرم و خشنود که ای بوده خدا را ز ازل مقصد و مقصود، خدا راست یکی گوهر نایاب رخش مهر جهان تاب، کفش بحر در ناب، تنش جان مجسّم، دمش آیت محکم که خواهد کند از لطف وکرامت این گهر را به تو تقدیم که غیر از تو کسی لایق این هدیه ی شایسته نبود است و نباشد به تو حکم آمده از ذات الاهی که چهل روز و شب از همسر خود دور شوی غرق یم نور شوی نورعلی نور شوی. آن در یکتای احد مظهر الله و صمد دور شد از همسر و گردید روانه به سوی خانه ی بنت اسد آن مادر فرخنده ی مولا ، همه شان غرق تجلی همه شان محو تولی و در آن چهل شب و چهل روز خدا گفت و خدا خواند و خدا دید و نمی دید به جز روی خدا را.
این چهل شب همه پایان شد و پیغمبر اسلام ز سر تا به قدم جان شد و آئینه ی جانان شد و خندان به سوی خانه شتابان شد و کوبید در خانه و بگشود خدیجه در و ناگه نگهی کرد به خورشیدِ رخ خواجه لولاک چراغ دل افلاک تبسّم به لبش بود و به از روز شبش بود، گل انداخته ماه رخش از دیدن رخسار محمّد، و در آن مرحله جبریل امین بوسه نهادی به زمین گفت ای صاحب دین آمدم از خلد برین بر تو فرستاده خدا میوه ی جنّت که در آن طینت زهراست گل گلبن طاهاست که او را شرف امّ ابیهاست…
زنان قرشی یکسره از مادر اسلام بریدند ز کاشانه ی او پای کشیدند چو دیدن شده همسر و دلدار پیمبر ، ز خدا باد درودش به قیام و به سجودش که یکی طرفه ندا خواست ز اعماق وجودش چه صفابخش ندایی چه فرخنده صدایی چه دل انگیز کلامی چه پیامی که الا مادر پاکیزه سرشتم گل خوشبوی بهشتم منم ای مادر فرخنده منم فاطمه فرزند تو دلبند تو هم صحبت تو هم دم و غمخوار تو ، غم نیست اگر خیل زنان از تو بریدند ، مقام تو ندیدند تو ناموس خدایی تو کانون وفایی تو دنیای صفایی، تو که از هستی خود دست کشیدی و خدا فاطمه ات داد که روشن کند از پرتو انوار رخش چون دل پیغمبر و چشم تو همه عرض و سما را.
خدیجه تک و تنها در امواج محن ها نه یاور نه معین و نه مددکار زده تکیه به دیوار که از لطف خدای احد قادر غفّار رسیدند ز ره چهار زن پاک، لب خویش گشودند و سلامش بنمودند، سلامش ز ادب باز نمودند یکی گفت منم مریم عَذرا، یکی گفت منم خواهر موسی، یکی گفت منم ساره، یکی گفت منم آسیه ای مادر زهرا، همگی دل به تو بستیم و تو را قابله هستیم که آری به جهان سیّده ی کلّ نساء را.
خواتین بهشتی همه گشتند ثناگوش، گهی بوسه نهادی به گل روش، گهی دست کشیدند به پهلوش که یکباره همه حجره ی او گشت پر از نور و درخشید جمالی که از آن چشم قمر کور و به رخ سوره ی والشّمس به قامت شجر طور، بسی خوب تر از حور دو دستش سوی افلاک به ذکر احد پاک گهی حمد خدای ازلی گفت گهی وصف نبی گفت گهی مدح علی گفت به آواز جلی گفت، سپس خنده به رخسار مادر زد و آن چهار زن پاک بگفتند سلامش بستودند تمامش، همگان محو مقامش، همه سرمست کلامش، همه شستند به ابریق بهشتی، همه گفتند درود و صلواتش، همه محوش همه ماتش، همه دادند به هم دست به دستش همه دیدند در او آئینه غیب نما را.
به تو پیوسته درودم به تو هر لحظه سلامم که تویی حجّت کلّ حجج الله تویی از همه اسرار الاهی همه واقف همه آگاه ز نور تو شده خلق بهشت و ملک و حوری و غلمان و سپهر و فلک و اختر و شمس و قمر الحق که تو خود جان رسولی و تو مرآت عقولی و تو زهرای بتولی و تویی حاکم صحرای قیامت و تویی مادر والای امامت تویی آن عبد خدا جلوه که پیوسته خداوند فرستاده سلامش تویی آن کس که همه هست جهان هست ز هستش تویی آن کس که محمد زده گل بوسه به پیشانی و دستش تو که دست همه گیری چه شود دست بگیری ز من بنده دلباخته بی سرو پا را.

قرآن در زمانی نازل گردید که در عرب جاهلیت یا در کشورهایی چون یونان و ایران خبری از ارزش و مقام و منزلت زن نبوده است. در عرب رسم دختر کشی رواج داشت و در فرهنگ‌های دیگر زن اسبابی برای مرد بوده است و مردان از داشتن دختر شرمنده بودند. ولی پیامبر اسلام با تعالیم بر گرفته از قرآن کم کم توانستند در جامعه مقام والای زن و وظایفش را جا بیندازند. پیامبر مبارزه ای سخت را شروع کرد تا جنس زن را از اتهامات پاک گرداند.

زن قرآنی به همان اندازه که در اجتماع وظایف سنگینی دارد. حقوق قابل توجهی را نیز دارا می‌باشد. خداوند در آیه 228 سوره بقره چنین می‌فرمایند:

«….. وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بالمعروف…..»

«….. برای زنان همانند وظایفی که بر دوش آن‌هاست، حقوق شایسته ای قرار داد شده است.»

قرآن زمانی که وظایف و تفکرات مشترک از زن و مرد می‌خواهد با جمله «یا ایها الانسان یا ایها الذین ءامنوا» خطاب می‌کند چه زن چه مرد، زمانی که با هر کدام جداگانه مبحث را می‌خواهد در میان گذارد خطاب مستقیم می‌کند.

قرآن یک مجموعه قوانین نیست که خشک و بدون تفسیر باشد. قرآن داستان حضرت آدم و وسوسه آدم و حوا را به روشنی بیان می‌کند که بگوید هر دو فریب خوردند و هیچ کدام را گناه کارتر از دیگری نمی‌داند. در قرآن داستان‌ها و حکمت‌های فراوان ذکر شده است.

قرآن رسیدن به مقام‌های روحانی را کسبی می‌داند که با رنج بردن و با کار کردن در جهت حق و گام برداشتن در این مسیر می‌توان به آن رسید و مختص یک گره خاص نیست، یعنی زنان نیز می‌توانند به درجات بالای روحانی برسند و داستان‌هایی که بیان می‌کند مانند داستان حضرت آسیه و مادر حضرت موسی و دختران شعیب گواه بر مطلب خود می‌گیرد.

بنابراین دین اسلام بین زن و مرد در مجلس شدن به کرامت دینی فرقی نگذاشته و ملاک را تقوا و پرهیزگاری می‌داند. در آیه 13 سوره حجرات خداوند تبارک و تعالی چنین می‌فرمایند:        «… إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ … »

یکی از اولین بحث‌هایی که در قرآن مطرح می‌گردد همین موضوع است. در سوره روم آیه 21 خداوند چنین می‌فرمایند:« وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ »

«و از آیات خداست، اینکه از جنس خودتان جفتی بیافریند که در بر او آرامش و سکون یابید و میان شما دوستی و مهربانی برقرار نمود. همانا در این‌ها نشانه‌ها و آیت‌هاست برای آنان که من اندیشند.»

در آیه بالا 2 نکته مهم را خداوند متذکر شده‌اند که بین زن و مرد دو چیز باید حاکم باشد:

اول مودت و دیگری رحمت .

مودت رابطه دوستانه عمیق است که از عشق سرچشمه می‌گیرد و عشقی که همیشگی باشد یک دوستی معنی دار است و رحمت هم به معنای شفقت و دلسوزی است.

در اسلام زن به عنوان کارگر خانه مطرح نشده است بلکه به عنوان یک فرشته مهربان که بال رحمت و مهربانی را بر سر مرد و اعطای خانواده می‌کشد، نگاه می‌کند. در اسلام به زن سفارش می‌کند که در هر حال و شرایط یار همسر باشد و در فراز و نشیب و گرم و سرد دنیا و زندگی وی را یاری دهد و با توقعات بی جا و بهانه های بی مورد روح مرد را نیازارد.

در قرآن وقتی نعمت مودت و رحمت را برای استحکام خانواده مطرح می‌کند و زن را برای ایجاد و حفظ این مودت و رحمت یک عنصر اصلی و مهم می‌داند.

اگر یک مرد که از آرامش خوبی در منزل برخوردار بوده  و از نظر روحی صاحب سکینه و آرامش باشد می‌تواند در پیشرفت روحی و روانی، فردی و اجتماعی، سیاسی و اقتصادی موفق باشد. در نتیجه موفقیت یک فرد می‌تواند موفقیت یک اجتماع و گروه را به دنبال داشته باشد که همانا مدیون زن این محور اصلی خانواده است.

در اسلام مرد سرپرست خانواده است «هم چنانکه در سوره نساء» آیه 34 این مسئله ذکر گردیده است:

« الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاء به ما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ …… »

«مردان را بر زنان حق تسلط و نگهبانی است ……. »

ادامه »

 

از احادیث و اخبار اهل بیت علیهم السلام و راویان اهل سنت چنین بر می‌آید كه بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام دارای سه وصیت نامه در موضوعات مختلف بوده است.

 

وصیت‌نامه مالی

حضرت فاطمه علیهاالسلام در روزهای پس از رحلت رسول خدا، در مورد اموال موقوفه و شخصی خویش وصایایی داشت و بسیاری از اموالی را كه از رسول خدا به وی رسیده بود، وقف كرد. نقل شده است: بعد از رحلت رسول خدا، عباس بن عبدالمطلب نزد دختر پیامبر رفت و از وی خواست تا مقداری از اموال رسول خدا را برای پذیرایی از مهمان‌ها و مصارف دیگرش به وی بدهد، لكن معلوم شد دختر پیامبر همه آنها را در راه خدا وقف كرده و چیزی باقی نمانده است.

در اینجا دو نمونه از وصایای مالی آن حضرت را ذكر می‌كنیم.

 

حیطان سبعه

حیطان سبعه، باغ‌های هفت گانه‌ای بود كه اطراف آن دیوار كشیده شده بود. بنا به روایتی، حضرت فاطمه علیهاالسلام وصیت كرده بود تا این باغ‌ها وقف امور خیریه شود. امام باقر علیه السلام فرمود : مادرم فاطمه این وصیت را انجام داد و پدرم علی بن ابی‌طالب آن را نوشت و برای همیشه باقی ماند.(1)

 

أمُّ العیال

ام العیال از دیگر موقوفات فاطمه زهرا علیهاالسلام است كه بیست هزار نخل داشت و نیز میوه‌هایی چون لیمو و پرتقال و… در آن كشت می‌شد. فاطمه اطهر آن را نیز وقف فقرا و سادات كرد كه در كتاب‌های عامه و خاصه چنین آمده است: أمُّ العیال صدقة فاطمه بنت رسول الله؛ ام العیال صدقه فاطمه دختر رسول خداست.

حضرت فاطمه برای آن هم وصیت‌نامه خاصی نوشت؛ زیرا این منطقه از اهمیت والایی برخوردار بود. امّ العیال امروز هم دارای چشمه‌های پر آب و سرشار است و از مناطق سرسبز و ییلاقی به شمار می‌رود.(2)

(ای علی) تو را وصیت می‌كنم هیچ یك از آنان كه به من ظلم روا داشتند و حق مرا غصب كردند، نباید در تشییع جنازه من شركت كنند؛ زیرا آنها دشمنان من و دشمنان رسول خدا هستند و اجازه نده كه فردی از آنها و پیروانشان بر من نماز بگزارد

وصیت نامه الهی ـ سیاسی

آن حضرت وصایای شفاهی و غیر مكتوب نیز داشت و به حضرت امیرمۆمنان علیه السلام سفارش‌هایی كرد. این وصیت در آخرین ساعات واپسین عمر مطرح شد و فرازهای مختلفی دارد.

 1. مرا یاد كن

او در لحظه‌های واپسین زندگی به امیرمۆمنان علی علیه السلام فرمود:

قالت: یا اَبَاالْحَسَنِ لَمْ یَبْقَ لِی اِلاّ رَمَقٌ مِنَ اَلْحَیاةِ وَ حَانَ زَمانُ الرَّحِیلِ وَالْوِداعِ فَاسْتَمِعْ كَلامِی فَاِنَّكَ لا تَسْمَعُ بَْعدَ ذلِكَ صَوْتَ فاطِمَةَ أبَداً اوُصیكَ یَا اَبَاالْحَسَنِ اَنْ لا تَنْسَانِی وَ تَزُورَنی بَعدَ مَمَاتِی؛

ای اباالحسن! برای من لحظه‌ای بیش از زندگانی نمانده است و زمان كوچ و خداحافظی فرارسیده است. سخنان مرا بشنو؛ زیرا پس از این صدای فاطمه را هرگز نخواهی شنید. ای اباالحسن! تو را وصیّت می‌كنم كه مرا فراموش نكنی و پس از وفات من همواره مرا زیارت كنی.(3)

 2. خواندن قرآن

همچنین حضرت زهرا علیهاالسلام در كلمات ارزشمند دیگری، به امام علی علیه السلام وصیّت فرمود كه:

اِذا اَنَا مِتُّ فَتَوَلَّ اَنْتَ غُسْلِی وَ جَهِّزْنِی وَ صَلِّ عَلَیَّ وَ اَنْزِلْنِی قَبْرِی وَ ألْحِدْنِی وَ سَوِّ التُّرابَ عَلَیَّ وَ اجْلِسْ عِنْدَ رَأسِی قَبالَةَ وَجْهِی فَاَكْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ وَالدُّعَاءِ فَاِنَّها ساعَةٌ یَحْتاجُ الْمیِّتُ فیِها اِلی اُنْسِ الاَحْیاءِ وَ اَنَا اَسْتَوْدِعُكَ اللهَ تَعَالی وَ اُوصیِكَ فِی وَلَدیِ خَیْراً؛

وقتی وفات كردم تو غسل و كفن مرا به عهده گیر، و بر من نماز بگزار، و مرا درون قبر گذاشته، دفنم كن و خاك را بر روی قبر من ریخته، سپس هموار ساز و بر بالینم رو به روی صورت من بنشین و زیاد قرآن بخوان و دعا كن؛ زیرا در چنین لحظه‌هایی مردگان به انس گرفتن با زندگان نیاز دارند. من تو را به خدا می ‌سپارم و درباره فرزندانم سفارش نیكوكاری دارم.(4)

 3. ازدواج با امامه

از وصایای دیگر حضرت زهرا علیهاالسلام به علی علیه السلام توصیه به ازدواج با دختر خواهر فاطمه علیهاالسلام، «امامه» بود كه فرمود:

جَزاكَ اللهُ عَنِّی خَیّرَ الْجَزاءِ یَابْنَ عَمِّ رَسولِ اللهِ اَوصیِكَ اَوَّلاً اَن تَتَزَوَّجَ بَعّدِی بِاِبْنَةِ اُخْتِی اَمَامََةَ فَاِنَّها تَكونُ لِوَلِدِی مِثْلِی فَاِنَّ الرَّجالَ لابُدَّ لَهُمْ مِنَ النِّساءِ؛(5)

ای پسر عموی پیامبر! خداوند تو را پاداش نیكو دهد! اولین وصیت من به تو این است كه چون مردان به زنان نیاز دارند. پس از من با دختر خواهرم امامه ازدواج كن؛ زیرا او همانند من با فرزندانم مهربان است.(6)

ادامه »

وجدان کاری

وجدان کار که گاه از آن به اخلاق کار تعبیر می شود، به معنای گرایش به انجام صحیح کار و وظایف شغلی، بدون نظارت مستقیم است.

به بیان دیگر، گرایش و نیروی درونی که سبب می شود فرد بدون وجود هیچ گونه کنترل و نظارت خارجی، کارش را به نحو احسن انجام دهد، وجدان کار نامیده می شود. از این رو، پرکاری، انجام بهتر کار، کنترل درونی و مسیولیت پذیری، از نشانه های وجدان کار و در مقابل، کم کاری، اهمال کاری، نظارت خواهی و مسئولیت گریزی، از علایم ضعف وجدان کاری به شمار می رود.

مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سال 74 با تاکید بر اهمیت وجدان کاری فرمودند: کسانی که وجدان کاری دارند، کار را عملی صالح، وظیفه ای حقیقی، مسئولیتی اجتماعی و سیاسی و یک عبادت می دانند، رحمت خدا انسانهایی را شامل می شود که وظایف خود را نیکو، محکم، متقن و صحیح انجام دهند و از سرهم بندی و بی اعتنایی به استحکام کار به شدت پرهیز کنند .

حضرت امیر علیه السلام نیز در تأیید این سخن می فرماید: «مَنْ اَمدَّه التَّوفیقُ اَحْسَنَ الْعَمَلَ؛[1] هر کس توفیق الهی مددکارش باشد، کار را به خوبی و درستی انجام می دهد».

 مقام معظم رهبری در تعریف وجدان کاری می فرماید؟

«وجدان کار» یعنی این که اگر کاری را به عهده گرفتیم و انجام آن را تعهّد کردیم … آن را خوب و کامل و دقیق و تمام انجام دهیم. به تعبیر معروف، برای آن کار، «سنگ تمام بگذاریم».[2]

این تعریف جامع است و می تواند یک معیار برای کار در جامعه اسلامی باشد. تمام انجام دادن یک کار از زوایای مخنلف است و در همه ابعاد می باشد. چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی باید کار به نحو احس انجام شود تا برای جامعه اسلامی مفید فایده باشد.

رهبر عزیز در ادامه سخنانشان به نتیجه یک کار که بر مبنای وجدان کاری باشد اشاره می نمایند:

اگر ملتی دارای «وجدان کار» باشد، محصول کار او خوب خواهد شد، و وقتی محصول کار نیکو شد، وضع اجتماعی، به طور قطع بهبود پیدا خواهد کرد.[3]

انضباط اجتماعی

انضباط اجتماعی عنوان دیگری در اخلاق اقتصاد است که در کنار وجدان کاری قرار می گیرد.

تحول یک جامعه با این دو بال به پرواز در می آید و تا اوج پیش می رود. وجدان کاری و انضباط اجتماعی در کنار یکدیگر جامعه را به توسعه سوق داده و به نهایت پیشرفت می رساند؛

“به نظر من، این دو عنوان - یعنی «وجدان کار» و «انضباط اجتماعی» - می تواند برای ما دو شعار باشد و عرض کردم که این دو شاخص، در ما تکامل و تحوّلی به وجود خواهد آورد که ان شاءاللَّه آن تحوّل، در جهت آشتی با خدای متعال و با ارزشهای الهی و آشتی با مردم و زندگی مردم است."[4]

“برحسب جمعبندی خود من، این دو سرفصل [«وجدان کاری» و دیگری «انضباط اجتماعی»] می توانست و می تواند حرکت ملت ایران به سمت پیروزی و سازندگی ایران اسلامیِ آباد و آزاد را تسریع و تسهیل کند."[5]

وجدان کاری نباید در زیر سایه زور و حضور جدی و آمرانه صاحب کار و کارفرما باشد. اگر چنین باشد به محض عدم حضور کارفرما، وجدان کاری نیز از بین می رود. یک مسلمان باید صاحب کار خویش را خداوند بداند و او را همیشه حاضر ببیند. در این صورت همیشه وجدان کاری با او خواهد بود و حتی در تنهایی نیز کار خود را به نحو احسن انجام می دهد؛

“قتی همه کنندگان کار، با احساس وجدان کاری به کار پرداختند و فهمیدند در حالی که کار را می کنند، اگر صاحب کار هم نیست، اما خداوند متعال حاضر و ناظر است، کرام الکاتبین حاضرند و ملائکه مقرّب الهی نگاه می کنند؛ هر دقّتی که برای بهبود کار بشود، مورد تحسین کرام الکاتبین خواهد بود و در پرونده عملِ کننده کار ثبت خواهد شد."[6]

افزایش کیفیت کار

افزایش کیفیت کار مورد دیگری از اخلاق در اقتصاد است. کیفیت کار علاوه بر ابزار، بستگی بیشتری به نیروی کار یعنی انسان دارد.

ابتکار، جدیت، تلاش بی اندازه، به کار گرفتن فکر و خلاقیت همه و همه از مسائلی است که نیروی کار می تواند از آن ها بهره کافی ببرد تا کیفیب کار خویش را افزایش دهد.

یک نیروی کار مسلمان کیفیت کل جامعه را در نظر می گیرد و لذا در محل کار خود و در مورد وظیفه خویش به حداقل راضی نمی شود.

گاهی دیده می شود برخی نیروها همین که حداقل را اجرا می کنند نسبت به خلاقیت ها و افزایش کیفیتی که از دستشان بر می آید بی توجه هستند و آن را وظیفه خود نمی دانند. در حالیکه اگر بتوانند در افزایش کیفیت کار خود تلاشی را انجام دهند نباید کوتاهی کنند؛

“ر مورد کیفیّت، ما هیچ اندازه و حدّی نداریم. کیفیّت عمدتاً به نیروی انسانی مربوط می شود. وقتی نیروی انسانی، کارآمد و پُرمسۆولیت و بانشاط بود، با هر شرایطی - از لحاظ تجهیزات و امکانات - کار لازم را انجام می دهد.

کار را جدّی باید گرفت. کار را باید محکم انجام داد. متقن باید انجام داد… کیفیّت کار که بالا رفت، ارزش کار بالا می رود. هم ارزش دنیایی اش، هم ارزش خدایی و الهی اش.

سعی کنید کار را با ابتکار و با کیفیّت انجام دهید. فرقی هم نمی کند؛ از کارهای سطحی و یدی و صددرصد فیزیکی بگیرید، تا کارهای صد در صد فکری و مغزی و آنچه که وسط این دو طیفِ وسیع است، همه را هم می شود با کیفیّت و هم می شود به صورت عادی انجام داد. سعی کنید کار با کیفیّت باشد.

انسان هر کاری را که انجام می دهد، باید نکاتی را که به کار کیفیّت می بخشد، رعایت کند. باید از همه چیزهایی که خدای ناکرده به کار ضرر می زند، جلوگیری کنید."[7]

پی نوشت ها :

[1] غرر الحکم، ص 154، ح 2858.

[2] بیانات به مناسبت حلول سال 1373 شمسی 01/01/1373

[3] همان.

[4] همان

[5] بیانات در دیدار جمع کثیری از کارگران و معلمان در آستانه‌ی روز کارگر و روز معلم 10/02/1376

[6] همان.

[7] همان

برگ