به نام خداوند نون و قلم                      حقیقت نگار وجود و عدم

خدایی که داننده رازهاست                  نخستین سرآغاز آغازهاست

سپاس و ستایش مختص ذات اقدس مقدسی است که اشرف مخلوقات را به زیور خرد و اندیشه آراست و دانش و قلم را به او ارزانی داشت تا مایه معاش گردد. سبحانک لاعلم لنا الا ما علمتنا إنک أنت العلیم و الحکیم.

پژوهش شمع ره کن تا بجویی زندگانی را 

نَجُستی زندگانی را به من گو، هر چه خواهی را

  پژوهشگر نماند بی ثمر هرگز  

 پژوهش کن اگر خواهی مسیر زندگانی را

 اگر طالب تو در علمی، اگر علم را طلب کردی   

   بجوش و جُنب، در این جنبش علمی

  به کرار گفته شد قبلاً           

 که هر طالب مثال یک اثر علمی

كنون گوییم به پا خیزید، نمانید جا      

در این دنیای علم و جنبش علمی

پژوهش گامی است که محقق برای شفاف سازی مسئله ای مبهم برمی دارد تا پاسخی دقیق و منطقی را برای حل آن بیابد. رسالت اصلی پژوهشگر و محقق، صیانت از حریم حقیقت و تبیین و تشریح آن است. محقق هم کسی است که به منظور کشف حقایق، در دریای اندیشه والای انسانی غوطه ور می شود. محققان، اهرم های نیرومند روحی، سرمایه های سرشار فکری، روشن کننده راه پرپیچ و خم زندگی پیشینیان و مقدمه سازان فکری  عروج به کمال در پیش روی انسان اند.

اینان همان طالبان علم اند که در فرهنگ قرآن و اهل بین (علیهم السلام) از ایشان با عبارت های مختلف تجلیل شده است. چنانکه امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: « همه جنبندگان زمین بر طالب علم درود می فرستند، حتی ماهی های دریا.

یکی از مهم ترین وظایف انسان مؤمن، پاسداری از حقیقت و دعوت همه انسان ها به سوی خداست، این مأموریت به صرف داشتن نیت پاک و الهی تحقق پیدا نمی کند. بلکه بنا به دستور صریح قرآن که می فرماید:   « ای رسول به امت بگو روش من و پیروانم این است که خلق را به سوی خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنم » موظفیم بر اساس عنصر بصیرت و آگاهی عمل کنیم و در مورد مسائل جامعه اسلامی، دانش و بینش و دقت لازم را به دست آوریم. در روایات اسلامی نیز از برخی دانشمندان آگاه و پژوهنده با عنوان عالِم به زمان خود تغبیر شده است. امام صادق (عله السلام) می فرمایند: « عالِم به زمان خود مورد هجوم شُبهه ها قرار نمی گیرد» که نتیجه آن جز بصیرت و آگاهی نخواهد بود البته علم و آگاهی و بصیرت نیز به آسانی به دست نمی آید و برای رسیدن به آن، باید تحقیق و پژوهش کرد، پژوهشی که بر پایه تفکر و تعقل، نیت پاک و بصیرت استوار باشد. پژوهش نه تنها روشن کننده راه دنیا و کلید فتح قله های موفقیت و سعادت دنیوی است بلکه کمال اخروی نیز جز در سایه آن به دست نمی آید. اهمیت این مطلب تا آنجاست که خداوند متعال تنها راه انتخاب و گزینش دین را تحقیق قرار داده و به دست آوردن اعتقادات دینی را جز از راه پژوهش، تحقیق و اندیشه و تدبر نمی پذیرد و هر گونه تقلیدی را در این مورد رد می کند.

افزون بر این در متن دین هم اعمال کسی مقبول تر و به رضایت الهی نزدیک تر است که عملش بر اساس درکی هر چه ژرف تر و روشن تر از ابعاد مختلف دین صورت گیرد. چنان که در بسیاری از آیات و روایات به این امر تصریح شده است هر کس در دین خود تفقه و پژوهش نکند، خدا از عمل او خرسند نمی شود. وظیفه ی پژوهش و تحقیق در جامعه اسلامی تنها به عده ای خاص یا مجامع علمی محدود نمی گردد بلکه بر اساس آموزه های دین اسلام، وظیفه ای است که بر دوش همگان قرار دارد و هر کس در هر مرتبه ای موظف است در حد توان و امکانات خویش به آن بپردازد. این مطلب به روشنی در روایات اسلامی آمده است چنانکه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بارها در طول عمر گرانمایه خویش به این مطلب تصریح کرده اند که فراگیری دانش، وظیفه ی هر زن و مرد مسلمانی است. یا با بیان عباراتی چون خداوند جویندگان دانش را دوست می دارد امت مسلمان را به این امر تشویق و ترغیب می فرمودند. دانش پژوهی، علاوه بر همگانی بودن، وظیفه ی همیشگی است و در هیچ برهه ای از عهده انسان نمی افتد امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرمایند: طلب علم در همه حال امری واجب و ضروری است .

در این جا، جا دارد به برخی از بیانات مقام معظم رهبری (مدظِلِهُ العالی) در مورد پژوهش که در میان جمعی از دانشجویان و نخبگان فرمودند اشاره کنیم: تولید علم، فقط انتقال علم نیست؛ نوآوری علمی در درجه اول اهمیت است این را من از این جهت می گویم که باید یک فرهنگ بشود، این نواندیشی فقط مخصوص اساتید نیست؛ مخاطب آن، دانشجویان و کل محیط علمی هم است. البته برای نوآوری علمی که در فرهنگ معارف اسلامی از آن به اجتهاد تعبیر می شود دو چیز لازم است: یکی قدرت علمی و دیگری جرأت علمی. البته قدرت علمی چیز مهمی است. هوش وافر، ذخیره علمی لازم و مجاهدت فراوان برای فراگیری از عواملی است که برای به دست آمدن قدرت علمی لازم است، اما این کافی نیست. ای بسا کسانی که از قدرت علمی هم برخوردارند اما ذخیره انباشته علمی آنها هیچ جا کاربرد ندارد؛ کاروان علم را جلو نمی برند و یک ملت را از لحاظ علمی به اعتلاء نمی رساند بنابراین جرأت علمی لازم است …. اگر بخواهید از لحاظ علمی پیش بروید باید جرأت نوآوری داشته باشید.

علم و تحقیق کلید قطعی پیشرفت کشور است. - تحقیق علمی فقط به معنای فراگیری و تقلید نیست، تحقیق ضد تقلید است – پیشرفت کشور نیازمند حرکت علمی بسیار قوی است و برای خدمت رسانی بهتر به مردم کارهای دقیق پژوهشی لازم است.خدایا به حق نون و به حق قلم و به حق آنچه که قلم ها می نویسند: قلم ما را روان در مسیر رودی که به دریای بی کران مهدی فاطمه (س) ختم می شود، بگردان.

نويسنده متن و شعر آن نسترن محمدي، طلبه پايه سوم، مدرسه علميه الزهراء سلام الله عليها