زن و حقوق مربوط به او همواره یکی از موضوعات جنجالی و بحث برانگیز می باشد. ابتدا وضعیت زن را قبل از پیدایش اسلام در جوامع مختلف بررسی می کنیم:
افریقا واسترالیا وامریکای قدیم:
مرد خود را مالک زن می دانست. او می توانست زن خود را به هر کس که می خواهد بفروشد یا ببخشد یا اینکه حتی او را قرض دهد!! مرد می توانست او را گرسنه و تشنه رها کند. حق داشت او را بزند، زندانی کند یا اینکه بکشد!
مردم چین و هند و مصر قدیم و ایران (ملت های پیشرفته قبل از اسلام):
زن هیچ استقلال و آزادی نداشت و در همه شئون زندگی تحت ولایت مرد بود.از طرفی علاوه بر وظایف همسری و مادری، وظایفی که به عهده مرد بود، به عهده او نیز بود. در هند زن بعد از مرگ شوهر یا باید زنده همراه جسد شوهر در آتش می سوخت یا اگر زنده می ماند در ذلت وخواری زندگی می کرد!
روم:
زنان در روم قدیم جزء اعضای اصلی خانه و خانواده محسوب نمی شدند. خانواده را فقط مردان تشکیل می دادند و زنان تابع آنها بودند. زمام زندگی و اختیار همه چیز با سرپرست خانه بود (پدر یا همسر) حکم سرپرست قطعی بود و جای شکایت نداشت. به حکم آنها زن فروخته می شد، بخشیده می شد و قرض هم داده می شد. زن ارث نداشت، اختیار ازدواج و طلاق با او نبود. زن با کتک زدن وکشتن مجازات می شد.
یونان:
وضع زن در یونان بسیار شبیه روم بود. زن در دیدگاه آنها ضعیف و جزئی از جامعه است که ناتوان می باشد. به نظر آنها زن موجودی مضر است و به سلامتی آسیب می زند ولی چون برای باقی ماندن نسل بشر به آن نیاز داشتند می گفتند چاره ای جز تحمل اینها نیست!!
زن در میان اعراب:
عرب برای زن استقلال و حرمت و شرافت قائل نبود، در ازدواج و طلاق اختیاری نداشت. در بسیاری از قبایل دختران زنده به گور می شدند.
این موارد گوشه ای از وضعیت زن در جوامع مختلف قبل از اسلام بود. حال باید دید اسلام در مورد زن چه نظری دارد.
تعدادی از نظریات تحقیرآمیزی که در جوامع و ادیان دیگر وجود داشته (و بعضا وجود دارد) را در مورد زن بیان میکنیم و برای بهتر فهمیدن نظر اسلام در مورد زن، به سراغ قرآن می رویم و این نظریات را با آیات آن بررسی کنیم تا قضیه روشن تر شود:

1. زن از مایه ای پست تر از مایه مرد آفریده شده است!!
پاسخ قرآن: آیه 1 سوره نساء می فرماید:"همه شما را از یک پدر آفریدیم و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار دادیم”
علاوه بر این، در سوره های نساء، آل عمران، روم خداوند درباره همه آدمیان می فرماید:” خداوند از جنس شما برای شما همسر آفرید”
2. زن عنصر گناه است و این زن است که عامل گناه مرد است!
پاسخ قرآن: خداوند در سوره اعراف، در بیان داستان آدم و حوا و گول خوردن و رانده شدن از بهشت، تمام ضمیرها را “مثنی” بکار برده است.
بدین صورت قرآن با یک فکر باطل (که حتی هنوز هم بین بعضی ها رایج است) مقابله کرده و زن را از اتهام عنصر گناه و وسوسه مبرا کرده است.
3. زن نمی تواند به مقام قرب الهی آنطور که مردان می رسند، برسد!
پاسخ قرآن: در آیات فراوان قرآن تصریح شده است که پاداش اخروی و قرب الهی به جنسیت مربوط نیست بلکه به ایمان و عمل ربط دارد. در قرآن از همسر آدم و ابراهیم و مادر موسی و عیسی در نهایت تجلیل یاد شده است. اگر همسر نوح و لوط را به عنوان زن ناشایست ذکر می کند، از آسیه نیز به بزرگی یاد می کند.
ضمنا در تاریخ اسلام هم حضرت خدیجه و حضرت زهرا (سلام الله علیها) هستند که بسیار عالیقدر می باشند. اسلام در “حرکت به سوی خدا” هیچ تفاوتی بین زن و مرد نمی گذارد، بلکه در “بازگشت حق به سوی مردم” است که تفاوت وجود دارد. چون پیامبری و مجتهد بودن، مسئولیت زیادی دارد، مرد را مناسبتر دانسته و مراعات حال زن را کرده است.
4. تقدس تجرد و محبت زن را جزء مفاسد بزرگ اخلاقی به حساب می آورند!
پاسخ : اسلام با این خرافه شدیدا مبارزه کرد و دوست داشتن زن را جزء اخلاق انبیاء معرفی می کند و ازدواج را مقدس و تجرد را پلید می داند. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: من به سه چیز علاقه دارم: بوی خوش، زن، نماز.
5. زن مقدمه وجود مرد است و برای مرد آفریده شده است!
پاسخ قرآن: آیه 187 بقره می فرماید: “زنان زینت و پوشش شما هستند و شما زینت و پوشش آنها".
6. زن را از نظر مرد یک شر و بلای اجتناب ناپذیر می دانسته اند!
پاسخ: قرآن تصریح می کند وجود زن برای مرد خیر و مایه سکونت و آرامش دل اوست.
7. سهم زن در تولید فرزند بسیار ناچیز است!!
پاسخ قرآن: شما را از مرد و زنی آفریدیم و توضیح و تفسیرش، این نظریه غلط را رد می کند.
با توجه با نظر اسلام در مورد این نظریات تحقیرآمیز، اینطور به نظر می آید که اسلام برای زن شأن و مقامی قائل می باشد! پس چرا طبق بعضی دستورات و تکالیف اسلام اینطور بنظر می آید در دستورات اسلام تقسیم وظایف و حقوق درست انجام نشده و در حق زن ظلم شده است!
مثلا اگز طبق آیات قرآن، زن و مرد هر دو از یک جنس آفریده شده اند، پس چرا دیه زن نصف مرد و شهادت 2 زن برابر یک مرد است؟ این نوعی توهین به زن محسوب می شود!
مرد اجازه گرفتن چند زن همزمان دارد ولی زن حتی حق طلاق هم ندارد!
در هنگام عقد (که مهمترین اتفاق زندگی شخص محسوب می شود)، دختر باید اجازه از پدرش بگیرد ولی پسر به هیچ اجازه ای از طرف هیچ کسی نیاز ندارد! جالبتر اینکه همین دختر بعد از اجازه دادن پدر و بله گفتن، برای کارهای بعدی باید اجازه از شوهر بگیرد!!
یعنی یک زن خودش اختیاری ندارد و در هر صورت همیشه شخصی هست (پدر یا شوهر) که زن باید از او اطاعت کند!!
پس از نظر اسلام زن پایین تر و ناقص تر از مرد است!!
قرآن زن و مرد را برابر می داند ولی حقوق و وظایف آنها را برابر هم تقسیم نکرده است! این عادلانه است؟!
اگر اسلام زن را انسان تمام عیاری می دانست، حقوق مشابه و مساوی با مرد برای او قرار می داد!!
آیا واقعا اینطور است؟ بهتر است در مورد تساوی حقوق زن و مرد کمی بیشتر تأمل کنیم….
فرض کنید پدر و مادری 2 فرزند دارند و طبق شناختی که آنها پیدا کرده اند، متوجه شده اند که یکی استعداد نقاشی و دیگری استعداد ورزشی دارد. مثلا برای تولد آنها به یکی لوازم نقاشی و به دیگری توپ هدیه می دهند؛ این عادلانه است؟!
واقعا کدام بهتر است؟ حالا که خانواده استعداد و توان فرزند را در نظر گرفته و به هر کدام، هدیه ای در خور توان و استعداد او داده است؛ یا اینکه به هر دو هدیه شبیه هم می داد!!
تساوی غیر از تشابه است؛ تساوی به معنای برابری و تشابه به معنای شبیه بودن است.
اسلام با تساوی حقوق زن و مرد مخالف نیست، در واقع با تشابه حقوق آنها مخالف است.
در اسلام حقوق یک جور و یکنواختی برای زن و مرد قائل نشده، ولی هرگز امتیاز و ترجیح حقوقی برای مردان نسبت به زنان وجود ندارد.
اسلام همه جا برای زن و مرد حقوق مشابهی وضع نکرده، همچنانکه تکالیف و مجازات مشابهی نیز وضع نکرده است؛ اما آیا مجموع حقوقی که برای زن قرار داده، ارزش کمتری دارد؟ یقینا اینطور نیست.
استعدادهای طبیعی زن و مرد مختلف است و خالق هر کدام را در موجود مربوط به خود قرار داده و این موضوع تصادفی و از روی ناآگاهی و بی خبری نیست، بلکه سعادت آنها در این است که در مدار طبیعی خودشان حرکت کنند. تفاوتهای زن و مرد تناسب است و نقض یا کمال برایشان محسوب نمی شود. خالق دانا با این تفاوتها، تناسب بیشتری بین زن و مرد که قطعا برای زندگی مشترک ساخته شده اند، بوجود آورد.
ارسطو معتقد است که نوع استعدادهای زن و مرد متفاوت است و وظائفی که قانون خلقت به عهده هر کدام گذاشته و حقوقی که برای آنها خواسته در قسمتهای زیادی با هم تفاوت دارد. بنظر ارسطو یک خوی می تواند برای مرد فضیلت باشد ولی برای زن نباشد!
پرفسور ریک در کتاب تفاوتهای بیشمار زن و مرد می نویسد: “دنیای مرد با دنیای زن بکلی
فرق می کند، اگر زن نمی تواند مانند مرد عمل کند یا عمل نماید؛ به این دلیل است که دنیای
آنها با هم فرق می کند. آنها می توانند همدیگر را بفهمند و مکمل یکدیگر باشند ولی هیچگاه یکی نمی شوند و به همین دلیل است که زن و مرد می توانند با هم زندگی کنند و از هم خسته نشوند".
تفاوتهای بین زن و مرد جعل و افترا نیست، بلکه حقایق علمی و تجربی است و هرگز به معنای برتری یکی بر دیگری نیست. وقتی بین زن و مرد اختلافها و تفاوتهای بسیار زیادی وجود دارد، طبیعتا این تفاوتها، حقوق و تکالیف مختلفی را بر عهده آنها قرار داده است و این عین عدالت است که هر کدام طبق استعدادها و تواناییهای جسمی و روحی خود، مکلف هستند. واضح است ویژگیهایی که به هر کدام از آنها اختصاص دارد بسیار دقیق و عالمانه است. در حقیقت می توان اینطور گفت که زن و مرد هر کدام در بهترین حالت جسمی و روحی که امکان دارد، خلق شده و حقوق و وظایف خاص خود را بر عهده دارند.

الهه سادات بنی جمالی- طلبه پایه دوم