دشمن و دشمن­ شناسی از مباحث مؤکد دین مبین اسلام است که توجه و اهتمام ویژه به آن، مانعی بر ایجاد هرج و مرج و زمینه­ ساز برقراری آرامش و آسایش در جامعه می­باشد.بخش­های زیادی از آیات قرآن کریم به دشمن اختصاص یافته است. در نهج البلاغه نیز این مفهوم در خطبه­ ها، نامه­ ها و حکمت­های حضرت علی – علیه السلام- به طور گسترده مطرح گشته است.  بررسی این موضوع در کلام وحی و بیانات گهربار حضرت علی و کاوش در تاریح حکومت علوی، نشان می­دهد که لزوم شناسایی انگیزه­ های دشمن، محدود به زمان و مکان خاصی نبوده و در همه­ی اعصار توجه به این موضوع از واجبات هر جامعه است. حضرت علی پس از پذیرش حکومت تمام تلاش خود را در جهت احقاق حقوق مردم، رعایت عدل و احیای سنت پیامبر – صلی الله علیه و آله و سلم – به کار بست اما برخی سودجویان و فرصت­ طلبان عدل علوی را برنتافتند و سر به شورش برآوردند. با اندکی تأمل مشخص می­گردد که همه بهانه­ های دشمنان برای مخالفت با حضرت علی ، واهی بوده و پشت پرده مخالفتشان انگیزه­هایی نهفته است. انگیزه­ هایی چون حسادت و برتری­ جویی، هواپرستی و خودخواهی، کینه­ توزی و انتقام، جهل، دنیاطلبی، در دشمنی با حضرت نمود پیدا کرد که روش حضرت در برخورد با دشمنان در چهار راهبرد اساسی ایجاد هوشیاری، بهره­ گیری از منطق و استدلال، تلاش در جهت هدایت دشمن و مبارزه و برخورد قاطعانه خلاصه می­شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی، ضرورت شناخت دشمن از منظر حضرت علی را بیان و به واکاوی علل و انگیزه­ های دشمن با حضرت و مصادیق دشمن در حکومت ایشان پرداخته و در ادامه اقدامات حضرت در مواجهه با این افراد را بررسی کرده است تا بدین وسیله مفهومی جامع از شاخص­های دشمن در جامعه ارائه شود و مردم از هلاکت نجات یابند.                

کلیدواژه: دشمن، دشمن­ شناسی، دشمنان در نهج البلاغه

زهرا سادات حسینی شریف طلبه مدرسه علمیه الزهراء(ُس)

لعنی که در بین مسلمانان رایج است ریشه در کتاب الهی دارد که مورد بحث و بررسی بسیاری از مفسران و محققان علوم قرآنی قرار گرفته است. اکثر تحقیقات و تالیفات گذشته به تبیین مواردی چون آثار، احکام و جواز لعن پرداخته­اند. در حالی که آنچه برای فهم بهتر و بیشتر آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام لازم است، سیر تربیتی  است که این واژه در بر دارد. در این پژوهش پس از مفهوم شناسی واژه لعن و مشتقات آن، با توجه به سیر تربیتی لعن، اسباب و زمینه­های لعن در قرآن و روایات تفسیری، مورد بررسی قرار گرفته است، لاعنین و ملعونین در قرآن و روایات تبیین گردیده است. گاهی اسباب و زمینه های لعن در قرآن و روایات تفسیری، به خاطر مسائل اعتقادی از جمله کفر و شرک و … است و یا به خاطر عملکرد ملعونین که گاهی ریشه در این اعتقادات دارد، می­باشد که دارای مصادیق متعددی است. در نتیجه و توجه به مصادیق متعدد آن، وسعت دایره ملعونین فرا­تر از موارد بر شمرده شده در آیات و روایات می­باشند و حتی می­توان برخی از مصادیق آن را در جامعه کنونی بر شمرد و ذکر کرد. لاعنون در قرآن به چند گروه اصلی، شامل: خداوند، ملائکه، انسانها و موارد مجهول و نامشخص تقسیم بندی می­شوند. ملعونین از منظر قرآن و روایات تفسیری، گاه معین و گاهی نامعین هستند و ممکن است شامل عده­ای از مسلمانان، غیر مسلمانان و یا هر دو گروه شوند.

واژگان كليدي: قرآن، لعن، اسباب لعن، لاعنون، ملعونین.

محقق: سمانه فرجي

دوستان محقق و پژوهشگر بمناسبت هفته پژوهش، با همكاري معاون پژوهش مدرسه، از چكيده ي تحقيقات پاياني طلاب مدرسه الزهراء(س) اراك كتابي تهيه شده كه صد چكيده در آن قرار دارد و به جهت استفاده طلاب و محققان در اين پست بارگزاري مي گردد. و من الله التوفيق

دوستان محقق براي استفاده از فايل كليك نماييد. يا زهرا

مولانا بیش از دیگر عارفان شاعر در اشعار خود از قرآن تاثیر گرفته است زیرا آنچه او از قرآن در آثار خود بهره برده است تنها ظاهر و صورت کلمات نیست بلکه مفهوم و درون مایه آیات است، و در واقع نی نامه سرآغاز مثنوی و به عنوان عصاره اندیشه مولاناست و برگرفته از مفهوم آیات کریمه است؛ و نی را رمزی از وجود انسان کامل و ولی الهی میداند که درون او از تعلقات دنیوی و هواهای نفسانی تهی گشته و از خود و خلق فانی شده و به حق باقی گشته است از این روست که عارف از خود رسته مثل نی زبان قال ندارد و اگر حکایتی می گوید انعکاس نغمه ی کسی است که در وی می دمد یعنی او مصداق آن کس میشود که خداوند در قرآن کریم می فرماید. مفهوم اصلی ابیات نی نامه تخلی نفس است که موجب رسیدن به قابلیت و دریافت عنایات غیبی می باشد که با معرفت به حق طی می گردد به صورتی که عشق در جمیع کاینات ساری می شود چرا که هر موجودی به سوی مرتبه عالی خود اشتیاق دارد زیرا اصولا سبب حرکت و تکاپوی موجودات شوق به کمال است و کمال و سعادت انسان در سیر الی الله است که جز با وساطت و اشارات انسانی که مظهر نور خداوند است ، میسر نخواهد شد و این حرکت به سوی کمال در نی نامه به زیبایی ترسیم شده است و از آنجا که عنوان مورد بحث ابیات نی نامه را با آیات قرآن تطبیق میدهد سعی دارد انسان را براساس فطرت پاک خود به پروردگار خویش متصل نماید حال چه بارجوع اختیاری که همان فنای فی الله ومرگ معنوی است  یا با رجوع اجباری که همان مرگ طبیعی انسانهاست؛ اما هدف، تشبیه انسان به نی میباشد یعنی خالی شدن انسان ازتعلقات ونفسانیات خویش، تا آماده فهم و درک اسرار الهی گردد وتسلیم محبت حق به سوی سعادت وکمال نهایی سیرنماید.

واژگان كليدي: تطبیق ، نی نامه ، مثنوی ، قرآن.

فاطمه طاهري مدرسه علميه الزهراء سلام الله عليها- اراك

با عنایت بر اینکه موضوع تحقیق «مصادیق من یشاء در قرآن» می باشد. لذا محقق تحقیق حاضر را با مطالعه ی کتب تدوین شده با محوریت اراده و مشیت الهی در سه فصل ، فصل مقدماتی : کلیات . فصل اول : مصادیق اعتقادی من یشاء . فصل دوم : مصادیق اقتصادی من یشاء . فصل سوم : مصادیق اخلاقی من یشاء ، تدوین نموده است لذا در این تحقیق خواهیم خواند که مصادیق اعتقادی من یشاء : هدایت و ضلالت و رحمت و عذاب و غفران . و مصادیق اقتصادی : رزق . و مصادیق اخلاقی : تزکیه نفس ، حکمت ، فضل ، توبه ، نصرت ، نزول فرشتگان و شفاعت است . جمله « من یشاء » به معنی اراده و مشیت بی دلیل نیست بلکه تا مجاهده و تلاش از ناحیه بندگان نباشد موهبتی از ناحیه خدا صورت نمی گیرد به هر حال این واقعیتی است که در نظام هستی ، اصالت از آن هدایت ، رحمت ،  غفران ، رزق ، حکمت ، فضل و شفاعت ، سعادت و رستگاری است و کفر و فسق وضلالت و عذاب همگی عارضی و غیر اصیل می باشند . همه مصادیق « من یشاء » تحت تاثیر حکمت و مصلحت  و اراده خداوند است . هر چند مشیت و خواست  انسان در طول مشیت الهی است . ولی باید توجه داشت که علت تعلق گرفتن مشیت الهی بر هدایت و ضلالت انسان عمل خود بندگان است و فسق و تبهکاری آدمی مایه ی  تعلق مشیت خداوند بر گمراهی و عذاب آنان می شود . شخصی که به خدا گرایش نداشته و کفر می ورزد خود زمینه ساز مشیت الهی برای گمراه سازی او می شود و باعث می شود که از هدایت و رحمت و غفران و … دور شود . پس هر انسان در یک فرایندی خود سعادت و شقاوت خود را انتخاب می کند .

واژگان کلیدی : مصادیق من یشاء ، مشیت الهی ، حکمت الهی ، اراده الهی

مبانی قرآنی نامه امام علی(علیه السلام) به مالک اشتر در مورد ویژگی های اخلاقی که زمامداران باید دارای آن باشند مورد بررسی قرار گرفته است، یکی از سخنان امام علی(علیه السلام) نامه 53 می باشد که امام علی(علیه السلام) در این نامه مسائل اخلاقی بسیار مهمی را به مالک اشتر توصیه می کنند که نقشه راه برای همه زمامداران می باشد،از قبیل اخلاق فردی و اجتماعی زمامدار، نحوه برخورد اوبا دشمنان و نزدیکان فرصت طلب که در امنیت جامعه بسیار تأثیرگذار است وچون  وجود رهبر در جامعه با رسیدن به کمال و مسیر هدایت ضروری می باشد ،بنابراین امام علی(علیه السلام) توصیه به اخلاق فردی و اجتماعی زمامدار را مد نظر قرار داده اند و ارزش و ضرورت خودسازی در زمامدار را بیان  می دارند.قرآن در سوره های مختلف بر ضرورت خودسازی تاکید می فرماید از جمله ؛ تقوا ،عدالت،نرمی در رفتار و اینکه یک مسلمان باید زیرک باشد به خصوص در ارتباط با دشمنان تمام جوانب را بسنجد وهوشیارانه اقدام کند ،یکی از عواملی که می تواند به اهداف حضرت در تحقق جامعه مطلوب کمک نماید،انتخاب کارگزاران شایسته وصالح است.در روش زمامداری امام که بر مدار عدل می چرخد،همانگونه که قرآن می فرماید معیار شایستگی، افراد است نه خویشاوندی. پایبندی شدید حاکم مسلمانان امام علی(علیه السلام)به این معیارها دگرگونی ژرفی در همه زوایای جامعه آفرید وباعث شد جامعه به سوی اصلاح وترمیم آسیب هایی که بر پیکره جامعه وارد شده بود;حرکت شکوهمند خود را آغاز کند. با توجّه به مطالب پیرامون سخنان پیرامون حضرت علی (علیه السلام) که همراه با تطبیق آیات قرآنی بیان می شود و از شرح های مهمی چون،شرح ابن الحدید-شرح ابن میثم بحرانی-پیام امام امیر المومنین(علیه السلام)و تفاسیر چون المیزان-مجمع البیان و نمونه در این تحقیق استفاده شده است.

واژگان کلیدی:مبانی قرآن- زمامدار-اخلاق- مبانی قرآن اخلاق زمامدار

سركار خانم اكرم رباط ميلي

مراتب و درجات بهشتیان جایگاهی است که انسان های لایق ورود به بهشت به علل متعدد از جمله تفاوت در ایمان، علم، عقل واعمالشان کسب می کنند. چنانچه در قرآن کریم و روایات از این مراتب و درجات به نام های جنت فردوس، عدن، نعیم، مأوی، عالیه، دارالسلام سخن به میان آمده است به طوری که هر یک هم دارای خصوصیات جداگانه وهم خصوصیاتی مشترک همچون جاودانگی هستند. و اکثر دانشمندان اسلامی حرکت و تکامل در این درجات را نفی کرده اند با این وجود کسانی که در درجات پایین قرار دارند به درجات بالاتر غبطه نمی خورند که این مراتب و درجات جدای از درها و طبقات بهشت هستند. همچنین شرایط مختلفی برای ورود به هر یک از این مراتب و درجات از جمله ایمان، عمل صالح، تقوا، اطاعت ازخدا وپیامبر، مقام خوف و خشیت و …لازم است و برخی عوامل مانند شرک ، کفر، استکبار ورزیدن در برابر آیات الهی و …سبب محروم شدن ازبهشت موعود و درجات بالای آن دانسته شده است. بنابراین قرآن کریم و بالتبع کتب تفسیری منبع غنی ای هستند برای مطالعه و تحقیق پیرامون موضوع مراتب و درجات بهشتیان، از این رو نویسنده در خلال این پژوهش از منابع روایی و تفسیری از جمله اصول کافی، بحار الانوار، تفسیر المیزان، مجمع البیان، نمونه و … درجهت ارتقای سطح  علمی مطالب بهره برده و سعی در تحلیل و استدلال آنها نموده و با الگوگیری ازآیات و روایات چگونگی مراتب و درجات بهشتیان را توصیف نموده است .

کلید واژه ها: مراتب، درجات، بهشت، بهشتیان